Βήχας - Χρόνιος βήχας - Αντιμετώπιση

Τι είναι ο βήχας;

Ο βήχας θεωρείται ότι είναι ένας μηχανισμός άμυνας του οργανισμού απέναντι σε καθετί που προσπαθεί να μπει μέσα στο αναπνευστικό του σύστημα (σκόνη, μικροσωματίδια, ιοί και μικρόβια). Για παράδειγμα, ο βήχας εκλύεται αντανακλαστικά όταν βρεθούμε σε περιβάλλον με πολλή σκόνη ή όταν κατά τη διάρκεια ενός κρυολογήματος, ο οργανισμός προσπαθεί να αποβάλλει την υπερβολική ποσότητα βλέννας, που παράγεται στο αναπνευστικό του σύστημα.

Με ποιο μηχανισμό δημιουργείται;

Ο βήχας είναι ένα αντανακλαστικό φαινόμενο που έχει ως αποτέλεσμα τη βίαιη έξοδο αέρα από τα πνευμόνια. Αρχίζει με μια βαθιά εισπνοή. Στη συνέχεια ο λάρυγγας (φωνητικές χορδές) κλείνει και οι πνεύμονες προσπαθούν να βγάλουν το αέρα που περιέχουν, αυξάνοντας τη πίεση μέσα στο θώρακα. Όταν τελικά ο λάρυγγας ανοίξει, ο αέρας βγαίνει βίαια και με μεγάλη ταχύτητα, παρασύροντας μαζί κάθε είδους εκκρίσεις, σκόνες και μικροσωματίδια.

Ποια είναι τα είδη του βήχα;

Παραγωγικός - Ξηρός βήχας
Ο βήχας  μπορεί να είναι παραγωγικός και να συνοδεύεται από απόχρεμψη (φλέγματα), βοηθώντας στον καθαρισμό των βρόγχων και των πνευμόνων, από εκκρίσεις βλέννας και πύου, όπως και από ξένα σώματα (σκόνη και τα μικρόβια).
Αντίθετα, ο ξηρός βήχας χαρακτηρίζεται από μια συνεχή «ενόχληση» στον τράχηλο, χωρίς όμως να συνοδεύεται από φλέγματα.
Υπάρχει και μια πιο σπάνια μορφή βήχα που ονομάζεται «κεντρικός» και μπορεί να οφείλεται στη δράση κάποιων φαρμάκων (π.χ. αντιυπερτασικά) απευθείας στον εγκέφαλο.

Οξύς - Χρόνιος Βήχας
Ο βήχας που διαρκεί λιγότερο από τρεις εβδομάδες ονομάζεται «οξύς» ενώ όταν ξεπεράσει αυτό το διάστημα τότε χαρακτηρίζεται «χρόνιος».

Ποιες είναι οι αιτίες του βήχα;

Ο παραγωγικός βήχας οφείλεται συνήθως σε μια φλεγμονή του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να εντοπίζεται είτε στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα (μύτη, φάρυγγας, λάρυγγας), είτε στο κατώτερο αναπνευστικό (τραχεία, βρόγχοι και πνεύμονες).Σπανιότερα  μπορεί να έχουμε παραγωγικό βήχα σε αλλεργικές παθήσεις ή ακόμα και σε τελικά στάδια καρδιακής ανεπάρκειας με πνευμονικό οίδημα.

Αντίθετα ένας ξηρός χρόνιος βήχας συνήθως οφείλεται σε ερεθισμό του αναπνευστικού συστήματος από μια πλειάδα αιτιών. Μπορεί να είναι κατάλοιπο από μια πρόσφατη λοίμωξη στο αναπνευστικό σύστημα, ή να είναι η εκδήλωση χρόνιων παθήσεων όπως το άσθμα, η χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια, ο καρκίνος των πνευμόνων.

Άλλες συχνές αιτίες του βήχα περιλαμβάνουν
  • το κάπνισμα,
  • τη ρύπανση του περιβάλλοντος,
  • τη φυματίωση,
  • την επίδραση ορισμένων φαρμάκων,
  • το στρες και
  • τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Υπάρχουν διαφορές στο βήχα ανά ηλικία;

Παιδιά
Τουλάχιστον το 90% των παιδιών με βήχα έχουν κάποια λοίμωξη της αναπνευστικής οδού, όπως κοινό κρυολόγημα, λαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα, κοκκύτη ή πνευμονία.

Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να εμφανιστεί λαρυγγίτιδα  που χαρακτηρίζεται, από υλακώδη βήχα (σαν να γαυγίζει σκύλος), βραχνάδα στη φωνή, και συριγμό κατά την αναπνοή. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, χρειάζεται η μεταφορά του παιδιού στο νοσοκομείο.

Σε περιπτώσεις χρόνιου βήχα σε παιδιά  πρέπει να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο ξένου σώματος (π.χ τροφή, κομμάτι από παιχνίδι) στο αναπνευστικό δέντρο.

Ενήλικες
Στους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, οι παθήσεις που προκαλούν βήχα δεν περιορίζονται μόνο στις λοιμώξεις του αναπνευστικού, αλλά περιλαμβάνουν όλα αυτά που αναφέραμε παραπάνω.

Τι επιδεινώνει το βήχα;

Ο,τιδήποτε ερεθίζει το βλεννογόνο που περιβάλλει το αναπνευστικό σύστημα μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει το βήχα.

Έτσι, ο κρύος ή ξηρός αέρας, η παραμονή σε περιβάλλον με ρύπους ή καπνό και η υπερβολική χρήση της φωνής πρέπει να αποφεύγεται.

Επιπλέον η κατανάλωση φαγητών που περιέχουν καυτερές ουσίες, είναι σε θέση να ενεργοποιήσουν το βήχα, αν μικροποσότητα από αυτές εισέλθει στο αναπνευστικό δέντρο.

Γιατί ο βήχας είναι το τελευταίο σύμπτωμα που υποχωρεί μετά από μια αναπνευστική λοίμωξη;

Μετά από μια αναπνευστική λοίμωξη είναι συχνή η παραμονή ενός ενοχλητικού ξηρού βήχα, που ονομάζεται «μεταλοιμώδης βήχας».  Ο ακριβής μηχανισμός που τον προκαλεί δεν είναι γνωστός. Ενδεχομένως, η καταστροφή του αναπνευστικού  επιθηλίου από τους προστατευτικούς κροσσούς οδηγεί στην αποκάλυψη γυμνών νευρικών απολήξεων που οδηγούν σε αυξημένη ευαισθησία σε διάφορα ή ειδικά ερεθίσματα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ασθενείς αναφέρουν ότι βήχουν με
  • την ομιλία,
  • το γέλιο,
  • την κατάποση,
  • την εισπνοή κρύου αέρα κτλ.
Ο ξηρός αυτός βήχας με τη σειρά του δυσχεραίνει την επούλωση με αποτέλεσμα την παράταση του συμπτώματος.

Πότε συνιστάται αντιβίωση στο βήχα;

Ο βήχας είναι ένα σύμπτωμα που συνοδεύει μια σειρά από ασθένειες και όχι μια αρρώστια αυτός καθαυτός.
Άρα η σωστή ερώτηση είναι: «Πρέπει η αρρώστια που προκάλεσε το βήχα να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά ή όχι;».
Αρμόδιος για να δώσει αυτή την απάντηση είναι μόνο ο γιατρός αφού εξετάσει τον ασθενή.
Γενικά πάντως μπορούμε να πούμε πως ένας παραγωγικός βήχας με εκκρίσεις που συνοδεύεται από υψηλό πυρετό, συγκεντρώνει μεγάλες πιθανότητες να χρειαστεί κάποιου είδους αντιβιοτικό για να βελτιωθεί.
Αντίθετα ένας ξηρός βήχας δεν είναι ένδειξη για χορήγηση αντιβιοτικών.

Πότε βοηθούν τα αντιβηχικά σιρόπια; Υπάρχει κάποιος κίνδυνος από τη χρήση τους;

Ένα αντιβηχικό σιρόπι έχει ως στόχο την εξάλειψη του βήχα. Αν όμως θυμηθούμε ότι ο βήχας είναι ένας μηχανισμός άμυνας του οργανισμού, πρέπει ταυτόχρονα να αναρωτηθούμε: «Υπάρχει κάποιος σοβαρός λόγος  για να σταματήσουμε μια άμυνα του οργανισμού;»
Η αντιμετώπιση του βήχα στηρίζεται στην αντιμετώπιση της αιτίας που τον προκαλεί π.χ. στη θεραπεία του κρυολογήματος, στη διακοπή του καπνίσματος, στην αντιμετώπιση του άσθματος κλπ.
Το σίγουρο είναι ότι ένας παραγωγικός βήχας, που σκοπό έχει να αποβάλλει εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος δεν πρέπει να καταστέλλεται.
Σε πολύ λίγες περιπτώσεις βέβαια, ένας χρόνιος παρατεταμένος βήχας μπορεί να κατασταλεί με ειδικά φάρμακα, τα οποία όμως συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των ναρκωτικών ουσιών, δεν είναι αθώα και θα πρέπει να χορηγούνται πάντα με συνταγή γιατρού.

Πού μπορεί να οδηγήσει ένας παρατεταμένος βήχας;

Ένας βήχας που παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, όπως για παράδειγμα να προκαλέσει ή να επιδεινώσει μια κήλη στα κοιλιακά τοιχώματα. Επίσης, δεν είναι ασυνήθεις καταστάσεις η ακράτεια ούρων και κοπράνων, η λιποθυμία, τα μικροκατάγματα στις πλευρές, ο έμετος, καθώς και η αϋπνία λόγω του έντονου ή παρατεταμένου βήχα.

Χρειάζονται πολλά υγρά στο βήχα;

Η καλή ενυδάτωση του οργανισμού με την κατανάλωση πολλών υγρών (νερό, χυμοί) είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην αντιμετώπιση του βήχα. Θεωρείται ότι είναι ο καλύτερος τρόπος ρευστοποίησης των εκκρίσεων του αναπνευστικού συστήματος, κάτι που διευκολύνει τη διαδικασία αποβολής τους από τον οργανισμό με το βήχα. Καλό είναι τα υγρά που καταναλώνουμε να είναι σε θερμοκρασία δωματίου, να μην είναι δηλαδή ούτε πολύ ζεστά ούτε και πολύ κρύα.

Ποια η αξία των πρακτικών μέτρων (τσάι, γαργάρες, εισπνοές, μέλι κλπ.)

H χρήση των βοτάνων, του μελιού και των διαφόρων αφεψημάτων για την αντιμετώπιση του βήχα  στην καθημερινή πράξη στηρίζεται περισσότερο στην «παράδοση» και λιγότερο στην αποδεδειγμένη θεραπευτική τους αποτελεσματικότητα, για την οποία δεν υπάρχει τεκμηρίωση.

Εντούτοις, η χρήση χλιαρών αφεψημάτων (τσάι, χαμομήλι, δίκταμος κ.α.) μόνο κακό δεν κάνει στον οργανισμό, ενώ μπορούν να βελτιώσουν παροδικά τα συμπτώματα ενός κρυολογήματος.

Οι γαργάρες δεν έχουν θέση στην αντιμετώπιση του βήχα και η χρησιμότητα τους είναι αμφισβητούμενη ακόμα και για  περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας και φαρυγγίτιδας στις οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν κατά κόρον.

Πότε πρέπει ο βήχας να μας ανησυχήσει;

Όταν ο βήχας συνοδεύεται από δυσκολία στην αναπνοή, αίμα στα φλέγματα, πόνο στο στήθος, υψηλό πυρετό τότε μπορεί να οφείλεται σε κάτι πιο σοβαρό.
Επίσης, ένας χρόνιος ξηρός βήχας που παρατείνεται πάνω από 3 εβδομάδες ή επιδεινώνεται με την άσκηση, χρειάζεται ιατρική διερεύνηση από ΩΡΛ ή πνευμονολόγο.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση χρειάζεστε συμβουλές, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με το τηλέφωνο 2721089300.